Toen hij nog leefde werd hij al vereerd, maar nu hij dood is neemt de bewieroking van Steve Jobs helemaal een grote vlucht. Hij is een halve heilige als je sommige mensen mag geloven. Toch zijn er wel wat kanttekeningen te maken bij die verering.
Om te beginnen wordt Steve Jobs vooral bewonderd om zijn zakelijke en financiële succes. En om het feit dat hij ‘de wereld veranderde’ met zijn visionaire producten. Nu wil ik aan dat succes niets afdoen. Het is onmiskenbaar dat Jobs een grote stempel op zijn tijd heeft gedrukt. Het is echter een andere vraag of hij over het geheel genomen een goed (en dus navolgenswaardig) leven heeft gehad. Uit wat bekend is over dat leven maak ik op dat het vooral werd gekenmerkt door ontevredenheid en boosheid. Het was een leven van eindeloos vechten en keihard werken (met de bijbehorende veronachtzaming van het privéleven). Jobs zette anderen steeds onder grote druk en stond bekend om zijn woede-uitbarstingen. Met zo’n leven kun je zeker zakelijk succes bereiken en de wereld veranderen.
Maar ik betwijfel of het in zijn geheel nu zo nastrevenswaardig leven is. Iedereen wil graag succesvol zijn. Maar voor het grootste deel van de mensen die ik coach (en voor mijzelf ook trouwens), is de keerzijde van dat succes vaak een probleem. Wie alleen naar de zakelijke kant kijkt, naar geld, macht en aanzien, heeft gelijk als hij in de voetsporen van Jobs wil treden. Maar ten koste van wat gaat dat dan..?
Het tweede aspect van Jobs dat wordt bewonderd is zijn eigengereidheid. Hij bleef altijd ‘in zichzelf geloven’. Wie de nadruk legt op die eigengereidheid verliest echter uit het oog dat zijn succes met heel veel meer factoren te maken had. Jobs had een groot intellect, veel durf, een uitstekend zakelijk instinct en een hoge creativiteit. Hij leefde in een tijd waarin juist die unieke combinatie van talenten tot uitdrukking kon komen. En er waren nog tal van andere, door hemzelf niet te beïnvloeden factoren (en een flinke portie geluk) voor nodig om zijn carrière van de grond te laten komen. In deze tijd van individualisme en het ongebreidelde geloof in positief denken worden die andere factoren vaak gemakshalve vergeten. Daardoor ontstaat al snel het beeld dat ‘geloven in jezelf’ het enige is dat nodig is om maatschappelijk te slagen. Dan lijkt het al snel dat het uitermate verstandig is om tegen elke stroom in te gaan en altijd te vertrouwen op je eigen intuïtie.
Het heeft Jobs ontegenzeggelijk veel gebracht dat hij zijn eigen koers is blijven varen. Maar daarin is hij wel een ‘zwarte zwaan’. Een anomalie. Als geslaagde zakenman staat hij op de schouders van ontelbaar velen die evenzeer geloofden in zichzelf en de top niet haalden. Op elke zwarte zwaan zijn er honderdduizenden gewone witte. Mensen die een vergelijkbaar pad hebben gevolgd en die het niet hebben gered. Die hun eigen intuïtie en visie volgden maar mislukten, ofwel eindigden in een ‘gewoon’ leven. Alleen daar lezen we nooit iets over, omdat over die mensen geen biografieën worden geschreven. Zo lijkt het al snel alsof je eigen koers volgen een belangrijke of zelfs de belangrijkste determinant is van succes.
Terwijl eigenlijk het omgekeerde waar is: echt succesvolle mensen zijn over het algemeen juist mensen die een goede balans weten te vinden tussen koersvastheid en openstaan voor anderen. Pure eigengereidheid leidt veel vaker tot falen dan tot succes. Sterker nog, een houding van ‘ik laat me door niemand beïnvloeden’, is vaak juist het recept voor een onvolwaardig en onbevredigend leven. Het leidt, op die enkele uitzondering na, veeleer tot eenzaamheid en zakelijk falen. Ook Jobs’ leven toont aan hoe gemakkelijk het is te falen als je niet naar anderen luistert. De vorm van alvleesklierkanker die hij had was bij vroege behandeling goed te genezen. Maar ook als patiënt liet Jobs zich door niemand, zelfs niet door the best doctors money could buy beïnvloeden. In plaats daarvan vertrouwde hij op zijn intuïtie en koos voor een fruitdieet, acupunctuur, regelmatige klysma’s en andere kwakzalverij. Hij overleed op 56 jarige leeftijd.